به‌طور تخمینی تعداد مبتلایان به عفونت آمیبی در جهان به حدود ۵۰ میلیون نفر در سال می‌رسد. اغلب این افراد هرگز از اسهال خونی – که اولین علامت اسهال آمیبی است – شکایتی ندارند. با این حال این عفونت می‌تواند سالانه ۷۰ هزار نفر را به سوی مرگ رهنمون سازد. در اغلب موارد که بیمار بی‌علامت است، سیستم ایمنی بدن بالاخره از شر عفونت راحت می‌شود، اما ممکن است سال‌ها این قضیه طول بکشد. البته محققان بیکار ننشسته و علت این امر را هم کشف کرده‌اند. به بهانه شروع تابستان- فصل شیوع اسهال – و کشف جدید دانشمندان درباره اسهال آمیبی می‌خواهیم برایتان از این تک سلولی و مشکلات ابتلا به آن بگوییم. تابستان که از راه می‌رسد، موارد ابتلا به بیماری‌های اسهالی هم بیشتر می‌شود.چیزی که باعث این شیوع بیماری است بیشتر نوع رفتار ما انسان‌ها در این فصل است. نگهداری غذا در محیط که شرایط رشد انگل‌ها و میکروب‌ها را در آن فراهم می‌کند، خوردن مواد غذایی که به اندازه کافی پخته یا داغ نشده‌اند، افزایش استفاده از نوشیدنی‌های آلوده به‌علت گرمای هوا، استفاده از آب‌های تصفیه نشده در سفر و شنا در آب‌های آلوده می‌توانند از جمله عواملی باشند که شیوع بیماری‌های اسهالی در این فصل را توجیه کنند. تک سلولی مزاحم دیسانتری آمیبی که به آن آمیبیاز هم می‌گویند نوعی عفونت اسهالی با انگلی به نام آنتاموبا هیستولیتیکاست که می‌تواند بدون ایجاد علائم بیماری مدت‌ها در روده بزرگ یا همان کولون زندگی کند. با این وجود گاهی این تک سلولی به دیواره روده حمله کرده و می‌تواند موجب ایجاد التهاب در روده، تب، دل درد، تهوع و اسهال خونی حاد و یا دراز مدت شود. حتی ممکن است این عفونت از طریق خون به کبد و به ندرت به ریه، مغز و سایر اعضا هم منتشر شده و با ایجاد آبسه آمیبی مشکلات دیگر ایجاد کند. بهداشت را رعایت کن این بیماری از راه غذا یا آب آلوده به مدفوع منتقل می‌شود و مهم‌ترین راه این انتقال رعایت نکردن بهداشت است به‌خصوص در مکان‌هایی که تجمع افراد زیاد است. مثلا وقتی با دست آلوده به مدفوع غذا بخوریم یا اینکه سبزی و میوه‌ای را خوب نشسته و ضدعفونی نکنیم و استفاده از یخ‌های آلوده همه و همه کار‌هایی است که می‌تواند ما را مبتلا کند. البته سن بالا، سوءتغذیه، حاملگی، سرطان، استفاده از استروئید‌ها و حتی مسافرت به مناطق گرمسیر می‌تواند احتمال ابتلا را افزایش دهد. بعد از ورود آمیب به بدن حدود یک تا ۴ هفته طول می‌کشد که بیماری خودش را نشان دهد. این بیماری معمولا خودش را با اسهال که ممکن است خونی یا لزج باشد، نشان می‌دهد. دل پیچه، خستگی، نفخ شکم وبی اشتهایی و کاهش وزن ناخواسته از علائم نوع خفیف بیماری است. اما اگر بیماری شدید شود، اسهال خونی واضح (دفع روزانه ۱۰ تا ۲۰ بار مدفوع مایع با رگه‌های خون)، تب، استفراغ و دل پیچه هم اضافه می‌شود. بد نیست بدانید در ۹۰ درصد موارد ابتلا به آمیب فرد هیچ علامتی ندارد! به همین علت بهتر است در مهد کودک‌ها و مدارس که تجمع افراد زیاد بوده و احتمال انتقال بیماری به‌دلیل عدم‌رعایت بهداشت بیشتر است، غربالگری با استفاده از آزمایش مدفوع در 3 روز متوالی انجام شود. البته تشخیص آمیب به همین راحتی‌ها هم نیست چون سایر انگل‌ها و سلول‌ها زیر میکروسکوپ خیلی به این انگل شبیه‌ هستند. برای تشخیص بیماری می‌توان به جای آزمایش مدفوع آزمایش خون انجام داد و معمولا وقتی این کار انجام می‌شود که پزشک حدس بزند عفونت به سایر قسمت‌های بدن مثل کبد منتشر شده است. عیب این روش این است که حتی اگر پیش از این مبتلا بوده و درمان شده باشید بازهم تست شما مثبت خواهد بود. آب خوردن یادت نرود خوشبختانه استفاده از داروهای ضد‌انگل خوراکی می‌تواند این بیماری را کاملا از بین ببرد؛ البته انتخاب دارو بسته به شدت عفونت دارد. مثلا در بیماری که مدام استفراغ می‌کند و نمی‌تواند دارو بخورد، شاید نیاز باشد که دارو به شکل تزریقی استفاده شود. جالب است بدانید داروهای بند آورنده اسهال در بیماران مبتلا به آمیبیازیس نه تنها توصیه نمی‌شود بلکه ممکن است وخامت بیماری را بیشتر کند. بنابراین اگربه این انگل مبتلا شدید با مصرف مایعات و جایگزین کردن آب بدن به درمان خود کمک کنید. بعد از اتمام دوره درمان لازم است دوباره آزمایش مدفوع برای اطمینان از درمان کامل انجام شود. خوشبختانه این عفونت به درمان خیلی خوب جواب می‌دهد اما اگر بعد ازتمام شدن دارو، علائم ادامه پیدا کرد حتما به پزشکتان اطلاع دهید. امیدی برای واکسن تازه محققان آمریکایی معتقدند آمیب‌ها می‌توانند از شر مواد شیمیایی که در سطح دیواره‌شان است خود را خلاص کنند و به همین دلیل است که این بیماری مدتی طولانی می‌تواند در بدن باقی بماند بدون اینکه سیستم ایمنی آن را از بین ببرد. محققان دانشگاه جانز هاپکینز و استنفورد در آمریکا به تازگی موفق شده‌اند دریابند که چرا و چگونه این موجود تک سلولی می‌تواند مدتی طولانی از دست سیستم ایمنی فرار کند. این مطالعه که در مجله «ژن‌ها و تکامل» آمده بیان می‌کند که انگل مالاریا هم از روشی مشابه برای ورود به سلول بدن انسان استفاده می‌کند. تحقیقات موجود بر روی پلاسمودیوم (انگل مالاریا) نشان داده که این انگل از نوعی ماده شیمیایی سلولی به نام آنزیم لوزی شکل برای ورود به سلول میزبان استفاده می‌کند. تصویر برداری از دی-ان-آی سایر انگل‌ها هم نشان داده که این ماده شیمیایی در آمیب هم وجود داشته و به آن کمک می‌کند تا از شر پروتئین لکتین در سطح خود خلاص شود. به‌طور طبیعی، سیستم ایمنی فرق بین دوست و دشمن را با بررسی پروتئین‌های سطح هر موجود بیگانه تشخیص می‌دهد؛ اما آمیب با شکستن این پروتئین‌ها در سطح خود از دید سیستم پنهان می‌ماند. جالب است بدانید به گفته دکتر سین اربان- سرپرست تیم تحقیق- این اولین آنزیمی است که به‌نظر می‌رسد توانسته واسطه‌ای برای گریز از سیستم ایمنی باشد. با این دانش می‌توان دارو‌ها را طوری ساخت که تنها این آنزیم را مورد هدف قرار دهد. متخصصان معتقدند وقتی دیسانتری آمیبی (اسهال آمیبی ) تشخیص داده شود قابل درمان است اما این یافته‌ها می‌تواند کمک و ایده خوبی برای تهیه واکسن این بیماری باشد.